Gedicht voor een onbekende overledene
Gepubliceerd: vrijdag 23 januari 2015 06:00
Door Hedwig Zwanikken - Een begrafenis verzorgd door familie en vrienden. Niet voor elke uitvaart geldt dit. Jaarlijks worden in Nederland overledenen begraven zonder dat er nabestaanden bij aanwezig zijn. Dichters van het Utrechtse Dichtersgilde dragen tijdens zo’n uitvaart een gedicht voor.
De dichters zijn tien jaar geleden begonnen met het schrijven van gedichten voor eenzame uitvaarten. Het verschilt per jaar hoe vaak zo’n begrafenis in Utrecht voorkomt. In 2007 hebben de dichters bijvoorbeeld vier keer een gedicht gemaakt, terwijl er vorig jaar geen eenzame uitvaarten waren.
Ruben van Gogh heeft de afgelopen jaren voor drie overledenen een gedicht geschreven. “Ik vind dat er iemand bij een begrafenis hoort te zijn. Het is belangrijk dat er wordt stilgestaan bij de overledene. Ik zie het ook wel als een morele plicht om de laatste eer aan de overledene te bewijzen”, legt Van Gogh uit.
De dichters krijgen meestal twee dagen van te voren te horen dat er een eenzame uitvaart zal plaatsvinden. Van de uitvaartondernemer krijgt Van Gogh informatie over de overledene. “Ik krijg bijvoorbeeld te horen hoe iemand is overleden en of diegene kinderen had. Vaak is er weinig bekend. Ik vind het niet lastig om een gedicht te maken. Ik probeer het persoonlijk te maken met de informatie die ik krijg, alhoewel dat vaak vrij weinig is. Daarnaast wil ik gewoon een mooi gedicht maken.”
Van Gogh maakte tien jaar geleden zijn eerste gedicht voor de op 85-jarige leeftijd overleden Magdalena Martha Gruber. Haar twee zussen in München konden niet aanwezig zijn bij de uitvaart. “Van de begrafenisondernemer had ik haar telefoonnummer gekregen. Ik heb naar dat nummer gebeld, maar kreeg natuurlijk het antwoordapparaat. De naam Gruber kwam verder niet voor in Utrecht. Het gedicht ging daarom over haar naam en over de telefoon die nooit meer over zal gaan”, vertelt Van Gogh.
Daarnaast heeft Van Gogh gedichten voor twee baby’s gemaakt. “Voor baby’tjes een gedicht maken vind ik moeilijker. Ik heb een gedicht gemaakt voor een baby’tje dat gevonden was op de sorteerband van een afvalverwerkingsbedrijf. Dat is toch wel aangrijpend. Het is het meest afschuwelijke dat je je kunt voorstellen. Er was bijna niets over het meisje bekend. Met een lieve toon heb ik het gedicht geschreven.”
Eind 2014 heeft Van Gogh een gedicht gemaakt voor Milcho Georgiev. Het jongetje is op zijn eerste levensdag overleden. Zijn ouders zijn daarna naar Georgië gegaan. “Dat gedicht heb ik gericht op taal. Milcho was in een vreemd taalgebied en heeft nog niet eens de kans gehad om zijn eigen taal te ontwikkelen. Omdat zijn ouders meteen terug naar Georgië zijn gegaan, was er nog nooit tegen hem gesproken. Dat was de basis van het gedicht. Ik heb het ‘Er waren geen woorden voor je’ genoemd.”
Bij de uitvaart zijn alleen de uitvaartondernemer, dragers van de kist en twee dichters aanwezig. “Met elkaar lopen we naar het graf. Op een gegeven moment stap ik dan naar voren en draag het gedicht voor. Het is een raar moment, omdat er bijna niemand is. Mocht er op het laatste moment toch een nabestaande komen, dan dragen wij geen gedicht voor. Tot nu toe hebben we dat nog nooit meegemaakt.”
Eén van de twee dichters die aanwezig is, schrijft een verslag van de uitvaart voor de website van het dichtersgilde. “Dit doen we zodat nabestaanden op internet kunnen vinden dat degene die ze zoeken is overleden. We hebben een gedicht gemaakt voor een man van Italiaanse afkomst die langs de A12 was gevonden. Zijn ex-vrouw in Italië kwam daarachter en heeft ons toen laten weten dat ze heel erg blij was dat er een gedicht was gemaakt. Daar doe je het toch voor.”