Dick Bruna, meester van de eenvoud

Het was plotseling wereldnieuws dat Dick Bruna niet meer tekent. Dat was eigenlijk allang bekend, maar niemand stond er bij stil. In 2011 sprak Jan Jansen met Bruna voor het blad De Oud-Utrechter. Het was waarschijnlijk een van de laatste keren dat hij nog werkend in zijn atelier een interview gaf.

Miljoenen mensen in de hele wereld kennen hem via zijn creatie Nijntje Pluis. 83 jaar is Dick Bruna en hij werkt nog iedere dag. Zeven dagen in de week fietst hij door Utrecht van zijn woonhuis naar zijn atelier in de Jeruzalemstraat. Een man die zich voortdurend verdiept in het leven en gedachten van een vierjarig kind.

Interview (in 2011) door Jan Jansen

Het eerste boek over Nijntje is 55 jaar geleden ontstaan in Egmond aan Zee. Dick Bruna was er op vakantie met zijn gezin. “Ik vertelde verhaaltjes aan mijn zoon voor het slapen gaan. In de duinen zag je voor ons huis konijnen rondrennen. Om mijn verhalen beeldend te maken heb ik toen een vereenvoudigde versie getekend van een konijn. Dat is uiteindelijk de geboorte geworden van de reeks over Nijntje”.

Dick Bruna was voorbestemd om zijn vader en grootvader op te volgen als directeur van uitgeverij A.W.Bruna & Zoon. Als kind was hij al geïnteresseerd in kunstboeken en las tijdens de oorlogsjaren veel over Rembrandt en Van Gogh.

“Om me voor te bereiden op de uitgeverij werd ik vlak na de oorlog naar Londen en Parijs gestuurd om de taal en het uitgeversvak te leren. In die steden bezocht ik veel musea en raakte begeesterd door de stijl van schilder Matisse. Het was de expressieve kracht van de eenvoud die me raakte.” 

Weer terug in Nederland gaf Bruna zijn vader te kennen dat hij wel wilde lezen en tekenen, maar helemaal niets met administratie te maken wilde hebben. “Van administratie en geldzaken heb ik nog steeds geen verstand. Dat wordt nu door mijn zoon gedaan.”

Voor de familie Bruna was het een grote teleurstelling te horen dat de beoogde opvolging niet door kan gaan. “Mijn vader vond dat als ik zo graag wilde tekenen ik maar een boekomslag moest ontwerpen. Een geluk was dat toen net de thrillerreeks ‘Zwarte Beertjes’ uitgegeven zou worden. Ik mocht van mijn vader voor zes boeken de omslag daarvan ontwerpen. Dat heb ik op een op Matisse geïnspireerde wijze gedaan.”

De boekontwerpen waren geen eenzijdige actie: “Goed contact met de schrijvers  over de boekomslagontwerpen vind ik belangrijk. Met bijvoorbeeld Georges Simenon van ‘Commissaris Maigret’ had ik veel contact.”

Dick Bruna ontwerpt zo’n 1800 boekomslagen. “Mijn grootvader vond het eigenlijk maar niets dat tekenen. Toen ik al veertig jaar was vroeg hij me om maar eens echt aan het werk te gaan.”

De grote doorbraak kwam bij de Nijntjereeks. Het zijn vierkante kinderboekjes met twaalf bladzijden met per bladzijde een tekening en een tekst van vier regels op rijm. “Ik teken met penceel en plakkaatverf. Met een boekje ben ik een paar maanden bezig. Het vinden van de juiste uitdrukking in de meest essentiële vorm is altijd weer een enorme opgave. Een tekening moet in één keer goed zijn. Corrigeren doe ik niet. Is het niet goed dan doe ik het over.

Alles gaat uit de hand. Er gaat veel studie aan vooraf. Als ik een olifant moet tekenen ga ik eerst naar de dierentuin en teken het dier daar gedetailleerd. In het atelier minimaliseer ik de vorm tot de essentie. De Nijntjes zijn de loop van de jaren erg veranderd. Pierre Janssen heeft ooit een tentoonstelling  gemaakt met  alle Nijntjeontwerpen in de loop van de Jaren achter elkaar. Ik schrok zelf van de grote veranderingen.”

De Nijntjeboeken zijn in vijftig talen vertaald. Verhalen gaan niet alleen over mooi en goed maar ook over ziekte en verdriet. Er is zelfs een boek met een diefstal erin. Van oorsprong waren het witte menselijke figuren. “Toen ik in een schoolklas aan het voorlezen was viel me op hoeveel gekleurde kinderen in de klas zaten. Ik ben daarna ook bruine figuren gaan tekenen. Menselijk figuren zijn altijd wit of bruin. Dieren hebben allerlei kleuren.”

“Als een boekje klaar is laat ik het eerst aan mijn vrouw zien. Voor mij is dat een spannend moment want ze is heel kritisch en volstrekt eerlijk in haar mening. Het moment dat  ze het eindresultaat bekijkt ben ik altijd zenuwachtig en let ik nauwkeurig op haar non verbale gedrag. Pas als zij het goed vindt gaat het naar de uitgever.”

Dick Bruna is erg blij met het Dick Brunamuseum en het kindvriendelijke karakter ervan. “Ik voel me eigenlijk zelf een kind. Het is de leefwereld van vierjarigen die me inspireert. Die inspiratie doe ik voortdurend en overal op. Ik ben er vaak ’s nachts mee bezig  en ben blij om vroeg op te staan om ideeën in mijn atelier uit te werken. Al fietsend door de stad krijg ik telkens weer nieuwe inspiratie door details die ik zie.”

Er zijn inmiddels wereldwijd enorm veel  producten geïnspireerd op Nijntje en er komt nog geen einde aan. Dick Bruna: “Ik voel me een bevoorrecht mens. Ik teken nog  met strakke hand en kan nu al zo’n tachtig jaar ongestoord mijn hobby uitoefenen. Er zijn er weinigen die dat kunnen zeggen.”

(Dit artikel werd in februari 2011 gepubliceerd in het blad De Oud-Utrechter)