Eerdere artikelen:

* Het raadsel van de SS-S (18 januari 2020)
* Mogelijk blijft de SS-S op het graf van Wolter Heukels staan (30 januari 2020)

Na onderstaand artikel bleef het drie maanden stil, tot dit nieuwsbericht:
De grafsteen van Wolter Heukels is aangepast (14 mei 2020)

    

Er staan nog veel vragen open rond de SS-S (sigrune) op de grafsteen van verzetsman Wolter Heukels. Jim Terlingen, die het bestaan ervan in een column publiek maakte, bevroeg daarna de gemeente Utrecht en maakte de balans op

In dit artikel spreekt hij funerair specialist René ten Dam. Ten Dam inventariseert oude kerkhoven en begraafplaatsen, beschrijft de historische waarde van grafmonumenten en doet historisch onderzoek. Hij was in 2001 één van de oprichters van Stichting Dodenakkers.nl

René ten Dam

Hoe schat u de S in op de Heukels-steen?

Over de interpretatie bestaat wat mij betreft geen twijfel: het is een sigrune. De beschadiging lijkt bewust. De vraag is of het is aangebracht na de laatste bijzetting. Je zou het haast denken, anders zou de familie er iets aan hebben gedaan. Is het een slechte grap of wordt er iets mee bedoeld? Ik vermoed het eerste.

Wat moet er naar uw idee gebeuren?

Naar mijn mening verdient het nader onderzoek voordat een eventuele aanpassing aan het monument wordt gedaan en in die zin snap ik de terughoudendheid van de gemeente. 

Kent u soortgelijke aanpassingen?

Nee, ik ken zo snel geen voorbeeld waarbij de tekst op een grafmonument uit de Tweede Wereldoorlog is aangepast. In bredere zin zijn daar natuurlijk vernielingen op begraafplaatsen in het algemeen en oorlogsgraven in het bijzonder, bijvoorbeeld verf of hakenkruisen. Deze week in Lemmer nog. Vernielingen of bekladdingen op Joodse begraafplaatsen kun je daar ook wel onder scharen, zoals die in Dordrecht afgelopen week.

Bestaan er meerdere monumenten met rune-tekens?

Ja, er zijn in Nederland enkele tientallen grafmonumenten te vinden waarop rune-tekens of andere Germaanse symboliek te vinden is. Die zijn er ook in Utrecht. Het betreft grafmonumenten van bijvoorbeeld NSB’ers, gemaakt in de oorlog en ook daarna. Beheerders van begraafplaatsen geven daar over het algemeen, begrijpelijk, weinig ruchtbaarheid aan, maar ze zijn een waardevolle verwijzing naar een periode in de Nederlandse geschiedenis. Met het eventueel verwijderen van al deze symboliek zou ook de mogelijkheid verdwijnen om het volledige verhaal van de Tweede Wereldoorlog te vertellen op begraafplaatsen. Na de oorlog is al veel van dergelijke symboliek of zelfs complete grafmonumenten verwijderd.

Waar vind ik een monument met Germaanse symboliek in Utrecht?

Een voorbeeld hiervan is het grafmonument op Soestbergen aan de Gansstraat van de vooraanstaande NSB’er Robert van Genechten. Ik schreef er dit artikel over. De in het artikel genoemde Agterberg ligt overigens ook begraven op Kovelswade. Het zal je niet verbazen dat er in Utrecht meer grafmonumenten te vinden zijn van NSB’ers, de meeste zonder verwijzingen naar hun overtuiging of rol.

Heeft een begraafplaats eigenlijk regels met wat er wel of niet op een steen mag staan?

Elke beheerder van een begraafplaats stelt voorwaarden aan de te plaatsen grafmonumenten, denk daarbij aan formaat, materialen en soms ook kleurgebruik. Over de teksten zelf wordt zelden iets gezegd. Over het algemeen zijn daar geen voorwaarden aan verbonden. Strikt genomen zou je in dit geval moeten kijken naar de regelgeving ten tijde van de aanvraag en plaatsing van het grafmonument. 

Het lijkt niet opgemerkt te zijn door de begraafplaats. Voeren beheerders eigenlijk inspecties uit? 

Ja, maar dat zal vooral gaan of grafmonumenten goed onderhouden worden en geen gevaar opleveren. Dan heb ik het over omvallen, verzakkingen e.d.. Bij de inspecties zullen ze niet letten op dergelijke subtiele aanpassingen. Het viel mij destijds ook alleen maar op omdat ik het grafmonument bewust fotografeerde. Als je er langs loopt, valt het niet op.

             

Reacties op: terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl