'De bomen zijn de parels van de grachten'

Duw- en trekwortels. Dat is soms de crux als een boom aan de Oudegracht het niet meer houdt. Voor bomendeskundige Frank van den Brink is het dagelijkse kost. De medewerker van de gemeente weet dat een boom die groeit met een duwwortel het niet redt op de werven van de Utrechtse grachten. Die met een trekwortel nestelen zich beter in het kleine beetje grond dat er op de werven beschikbaar is.

Let wel, zeggen alle boomdeskundigen, het is eigenlijk bijna onmogelijk voor een boom te leven op en langs onze grachten. Veel te weinig ruimte om te wortelen, veel te snel in het grondwater waardoor wortels gaan rotten. En toch staan ze er, circa 430 bomen langs Oude-, Nieuwe- en Kromme Nieuwegracht. En ze krijgen alle aandacht, verzekert wethouder Kees Geldof, die een paar miljoen euro vrijmaakt voor behoud van dit groen. „Het zijn onze grachten, en de bomen zijn de parels”, zegt hij donderdag bij een wandeling langs de grachten.

Ooit zijn de bomen, meestal door particulieren, geplant, sommigen zijn al bijna 100 jaar oud, die hebben het overleefd, ondanks de weinige ruimte toch een weg weten te vinden om te groeien. Ze krijgen ieder half  jaar een controle, dan wordt naar iedere boom gekeken of ie gezond is, niet teveel overhelt en een gevaar vormt omdat ie wel eens zou kunnen omvallen.

Als er twijfels zijn over een boom krijgt deze een nadere inspectie met een zogeheten trekproef (met een lier wordt er dan kracht opgezet) en als een boom dan niet meer stabiel genoeg is wordt gekeken of door deze het kan overleven door de kroon ervan uit te dunnen waardoor er minder gewicht op komt te staan en de wind er minder vat op heeft. Helpt dat niet dan is een plek op de kaplijst onvermijdelijk, een noodkap soms als er niet langer gewacht kan worden.

Dat de gemeente het allemaal serieus neemt is duidelijk. Geldof wil dat met de wandeling langs de gracht laten zien. En passant heeft hij wel slecht nieuws, van een eerder gemaakte inventarisatie was bekend dat 96 bomen vanwege het herstel van de walmuren op termijn moeten verdwijnen. Op verzoek van de gemeenteraad werd naar 46 bomen nog eens onderzoek is gedaan. Resultaat: met nogal wat kunst- en vliegwerk kunnen er van deze 46 bomen er minimaal 25 behouden blijven, 17 moeten echt weg, zijn niet meer te behouden. Over 4 beeldbepalende bomen neemt wethouder Geldof in overleg met buurtbewoners later een besluit.

Buiten deze bomen die niet kunnen worden behouden als gevolg van de werkzaamheden aan de walmuren, is er slecht nieuws: er moeten zes bomen gekapt worden die staan op het stuk langs de onlangs gerestaureerde werven aan de Tolsteegzijde tussen de Vollersbrug bij de Twijnstraat en de Geertebrug bij de Geertestraat.

Ze hebben net als de andere 430 grachtbomen allemaal een eigen registratienummer, de gemeente kent iedere boom persoonlijk. Wij zien, als burger en als we bomen kunnen onderscheiden: een zoete kers, twee esdoorns, een zilverlinde, een kleinbladige linde en een rode paardenkastanje; ze hebben er hun langste tijd gehad. Misschien waren ze door de werkzaamheden aan de walmuren toch aangetast geraakt, de bomendeskundige kan het niet zeggen.

Ze worden wel vervangen, Van den Brink moet nog bekijken door welke boomsoort. Bij de Nieuwegracht heeft hij gekozen voor diverse soorten lindes, een boomsoort die daar altijd het gezicht van de gracht heeft bepaald. Beeldbepalend, dat is het woord voor de vervanging, maar ook het woord van de mensen die de oudere bomen graag willen behouden. Emotie als er een wordt gekapt. "Begrijpelijk", vindt de wethouder. "De werven zijn de ziel van onze stad, maar het is ook een kwetsbaar gebied zoals we in 2008 merkten dat de walmuren in zeer slechte staat waren en restauratie noodzakelijk."

Nog tot en met 2019 gaat de restauratie van de walmuren door en ook in die tijd wordt extra onderzoek gedaan naar de toestand van de grachtbomen. Maar het behoud ervan staat voorop, bevestigt de wethouder nog eens. „Het zijn onze grachten en onze bomen, daar moeten we goed voor zorgen.”