Hoek Springweg-Zwaansteeg heeft nu drie historische reclames

Door Jim Terlingen -  De Utrechtse Zwaansteeg heeft er een bijzondere muurreclame bij. Deze zat decennialang achter het stucwerk verborgen aan de Springweg-zijde van de steeg, precies tegenover de bekende schildering 'Bakker van Doorn bakt brood van het beste koren'.

Vrijdagmiddag heeft D66-wethouder Anke Klein, verantwoordelijk voor het erfgoed in de stad, de ontdekte reclame samen met de gerestaureerde Van Doorn-schildering onthuld. Zij roemde het werk van schilder en restaurateur Jos Peeters, die in opdracht van de werkgroep Directe Voorzieningen van de gemeente Utrecht aan beide reclames gewerkt heeft.

Op de hoek Zwaansteeg-Springweg zijn nu drie historische reclames te zien. Aan de kant van de Springweg heeft het pand Springweg 84 namelijk ook nog een tegeltableau met een bakker die twee broden toont. Daarbij staan de teksten 'gedeponeerd handelsmerk' en 'zoo bakt men van holland meel'.

Hoe de Hekman-reclame werd gevonden
De eigenaren van het hoekpand de Zwaansteeg-Springweg 86 - Annick Driessen en Wouter Huijnink - namen in het voorjaar van 2017 op een van hun buitenmuren onder de lijst de contouren waar van een historische reclame. Door witte verflagen heen zagen ze het reliëf van ongeveer twintig letters. Sommige waren meteen te herkennen en anderen niet. Stond daar nou '(G.) firma Voorschotbank'?

Ze benaderden de werkgroep Directe Voorzieningen, die namens de gemeente het aanbrengen en restaureren van historische elementen in het Utrechtse straatbeeld coördineert. Deze was net zo benieuwd als de eigenaren en schakelde muurschilderingenspecialist Jos Peeters in.

Met behulp van foto's en computertechnieken bevestigde Peeters al gauw dat het tweede deel van de reclame inderdaad 'VOORSCHOTBANK' moet zijn. Dat was rond 1900 een bekende term voor een firma die onder borgtocht voorschotten verstrekte, die vaak in kleine bedragen afgelost konden worden. Een voorschotbank is dus een 'bank van lening'.

Het letters-zoeken in het eerste deel van de reclame ging moeilijker. Door ook met een mesje heel voorzichtig wat te pulken, kreeg Peeters een idee van de tekst. Zijn eerste aanname was 'G. BEKMAN'. De totale tekst kwam toen uit op: 'G. BEKMAN VOORSCHOTBANK'.

Peeters ging daarna naar Het Utrechts Archief, waar onder meer adresboeken en oude kranten te vinden zijn. En ja: in 1886 kwam er iemand met een naam die op 'G. Bekman' lijkt op Springweg 92 wonen - dat was indertijd het nummer van dit pand. Christiaan Hekman betrok de woning met zijn vrouw en kind. C. Hekman, dus. Eén probleem in dit verhaal: hij was een kleermaker en geen 'bankier'.

Verder zoeken, dus. Iets meer zekerheid ontstond bij deze advertentie:

Christiaan Hekman had in 1893 dus een uitdragerij. Dat is een winkel in gebruikte artikelen, zoals kleding en huisraad.

Met een regelmaat adverteerde Hekman. In 1906 presenteerde zich duidelijk als voorschotbank. 

Het bewijs is hiermee rond: het is 'C. HEKMAN VOORSCHOTBANK'.

Maar wie was C. Hekman?
Christiaan Hekman was een echte Utrechter. Hij is geboren in 1860 in een kinderrijk gezin in Wijk C. Zijn vader was kleermaker en dat werd ook zijn beroep.

Hij trouwde op zijn 24e met de Utrechtse Louisa Schut. Een jaar later werd op de Goedesteeg hun enige zoon geboren: Laurens. Maar er is ook een drama: Louisa overleefde de bevalling niet.

Het leven moest door en een jaar later trouwde Christiaan met haar zus Johanna. Ze gingen op de Springweg wonen. Hun eerste gezamenlijke kind, kleine Christiaan, stierf al na een jaar, maar hun tweede kind bleef gelukkig gezond: dochter Jeane.

In 1920 deed Christiaan de zaak over aan zijn zoon Laurens en verhuisde naar De Bilt.

In 1924/1925 werd deze foto van de zaak van Laurens Hekman gebruikt als ansichtkaart. Het adres is met zwarte inkt op het negatief geschreven:

Je kon zo te zien bij hem rouw- en trouwkostuums huren, herenkleding laten verstellen én... goud en zilver kopen en verkopen. En grote kans dat de vrouw op de foto Laurens echtgenote is, Wilhelmina Wilschut, waarmee hij in 1920 trouwde.

Vader Christiaan overleed in 1930.

Bekende familie
'Hekman' is in het Utrechtse culturele leven een bekende naam. Dat komt vooral door Joop Hekman (1921-2013), die veel beelden gemaakt heeft die in onze stad te vinden zijn. De bekendste is wellicht de fontein met vrouwenfiguren bij de Stadsschouwburg in Utrecht: Feest der muzen (1959).

Joops grootvader, Hendrik (1852-1894), was een oudere broer van Christiaan.

met dank aan: Jos Peeters (informatie en foto’s), Jean Penders van Documentatie.org (foto uit 1925), Ton van den Berg (foto’s onthulling) en Het Utrechts Archief (kranten).

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl