Door Jim Terlingen - Waarschijnlijk zijn er weer drie joodse mensen herkend in de beroemde Westerborkfilm uit 1944. Dit keer gaat om het 9-jarige Utrechtse jongetje Israël Wijnschenk, zijn vader Max Wijnschenk en zijn oma Betje Kokernoot-van Furth (de schoonmoeder van zijn vader). Ook Max en Betje woonden in Utrecht.

Er is wel een 'piepkleine onzekerheid', melden de historisch onderzoekers Koen Hulsbos en Victor Frederik. "We hebben erg veel aanwijzingen, maar halen net de 100 procent zekerheid niet." 

De Westerborkfilm is bijzonder omdat deze de enige bewegende beelden bevat van een kamp in functie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij is in opdracht van de Duitse kampcommandant Albert Gemmeker gemaakt door de joodse kampgevangene Rudolf Breslauer. Breslauer woont in het begin van de oorlog met zijn gezin ook in Utrecht, op Petrarcalaan 59 in Oog in Al.

De film wordt beschouwd als een uniek illustratief document dat een speciale plaats heeft gekregen te midden van alle bronnen over de Tweede Wereldoorlog. De film- en productiedocumenten zijn in 2017 opgenomen in het UNESCO Memory of the World Register.

Het verhaal
Frederik, een Utrechts onderzoeker en beheerder van de website joodseschoolutrecht.nl, doet voor ons het verhaal uit de doeken:

"In mei 2024 kreeg ik een mail van Koen. Hij probeert al jaren om mensen te herkennen op de Westerborkfilm. Daar is hij al een paar keer in geslaagd. Koen kende mijn website en wees me op een fragment in die film waar mogelijk Israël Wijnschenk te zien is. Israel was een leerling van de joodse school in Utrecht."

"Natuurlijk bekeek ik meteen het betreffende fragment. Het is hier te zien. Op 1:07 steekt een jongetje tussen volwassenen zijn hoofd naar buiten. En als de deur gesloten wordt, is hij op 1:15 ook te zien.

In het midden het jongetje tussen een man en een vrouw (een bewerkte still uit de film)

"Ook ik zag meteen de gelijkenis tussen het jongetje in de film en de bestaande foto's van Israël Wijnschenk: de scheiding in het haar en de typerende lok op zijn voorhoofd."

Israel Wijnschenk

"Israël zat inderdaad in de trein naar Auschwitz op de dag van de filmopnames, 19 mei 1944. Net als zijn ouders. De man naast hem, die met de pet, lijkt erg op zijn vader, Max Wijnschenk."

Links Max Wijnschenk en rechts in de Westerborkfilm waarschijnlijk ook (met naast zich het jongetje dat zo lijkt op Israel)

Frederik: "Op het moment dat het jongetje zijn hoofd naar buiten steekt, doet hij dat tegelijk met de man van wie we dus denken dat het zijn vader is, én met een vrouw. Ze horen dus duidelijk bij elkaar."

"We hebben het sterke vermoedend dat die vrouw zijn oma is. Zij zat in dezelfde trein."

Rechts Betje Kokernoot-van Furth en waarschijnlijk links ook (in de film)

"Ook familieleden van de Wijnschenks denken Max, Israel en Betje te herkennen. Maar herkenning is nog geen absolute zekerheid, realiseren wij ons."

"Ik heb toen de transportlijst van het gefilmde transport bekeken. Israël was negen jaar toen hij op transport ging naar Auschwitz. Drie joodse jongens tussen de zeven en elf jaar komen in aanmerking om in deze wagon te zitten. Behalve Israël zijn dat Joseph Beugeltas (11 jaar) en Manfred Studzinsky (7 jaar). Beugeltas was blond zag ik op een foto. Dus die valt af."

"Als ik een foto kan vinden van Manfred Studzinsky (7 jaar) en hij blijkt niet te lijken op het jongetje in de film is het bewijs echt rond. Maar daar blijft het nu op hangen. We hebben nog geen foto."

Na de opnames
Israël Wijnschenk is vermoord in Auschwitz, net als zijn zusje Kitty en zijn oma Betje. De ouders van Israël hebben de kampen overleefd. Ze kwamen zonder hun kinderen in Utrecht terug en gingen verder met hun viswinkel op de Lange Elisabethstraat 7. 

Max overleed in 1982, zijn vrouw Chel in 2005; beiden in Utrecht.

Na de oorlog: viswinkel op de Lange Elisabethstraat, met links in de witte jas Max en achter de toonbank links zijn vrouw Chel.

Zie ook: dit verhaal van Israël en zijn zusje Kitty op joodseschoolutrecht.nl

Dit artikel werd - met toestemming - overgenomen door RTV Drenthe.

  

Relevante andere artikelen op Nieuws030: 
Utrechtse holocaustslachtoffers herkend in Westerbork-film (mei 2023) 
Onbekend joods meisje op iconische foto krijgt een naam (februari 2022)